Qoqu Çıqarmaq – Koku Çıkarmak Adetimiz Aqqında

“Qoqu çıqarmaq” adetimiz aqqında
“…Oraza ve Qurban bayramlarınıñ arefesinde “qoqu çıqarmaq” adetimiz bar. Aqşam yaqınlaşqanda qırımtatar qadınları evlerinde çeşit-çeşit lezetli aşlar pişirip, et ya da çiberek qızartıp, böyle etip, qoqusını çıqara. Bundan soñ qomşular bir-birlerini bu lezetli aşlarnen sıylay. Bilgenimiz kibi, evel telefon, internet kibi vastalar yoq edi.

İşte, “qoqu çıqarmaq” adeti Ramazan ayı ya da diniy bayram yaqınlaşqanını bir-birlerine bildirmek içün bir vasta olğan. Yani, bu adetniñ birinci manası, qomşular arasında haberleşmedir. Ekinciden, İslâm dinimizde qomşu munasebetleri ayrı bir yerni almaqta. Bu adet ise, qomşular arasında dostane munasebet qurmağa yardım ete.
Qomşular arasında bu lezetli aşlar paylaşılğanda, bazı insanlar “ölülerniñ canına tiysin” dep, ayta.

Keliñiz, bu adetniñ tamırlarına baqayıq. Hadislerde bildirile ki, insan ölgen soñ, onıñ ameller defteri tek üç şey içün qapanmay. Birinciden, sadaqa icariye, yani insannıñ cemaatqa fayda ketirgen amelleri içün ölümden soñ da oña savap ketirecek. Ekinciden, faydalı bilgi ve üçüncisi mümin balasıdır. Yani, eger bir bala ana-babasınıñ adına hayırlı amel yapsa, meselâ, sadaqa berse ya da fuqare insannı aşatsa, o amel ana-babasına savap ketirecektir.

Demek ki, “ölülerniñ canına tiysin” degen ibareni “ölülerniñ savabına yazılsın” dep, añlamaq kerektir…”
Qırım musulmanları diniy idaresiniñ (Müftiyat Krıma) “HİDAYET” diniy-içtimaiy gazetası.
Maqale müellifi Ayşe Duran.

“Къокъу чыкъармакъ” адетимиз акъкъында “Хидает” газетасындан:
“…Ораза ве Къурбан байрамларынынъ арефесинде “къокъу чыкъармакъ” адетимиз бар. Акъшам якъынлашкъанда къырымтатар къадынлары эвлеринде чешит-чешит лезетли ашлар пиширип, эт я да чиберек къызартып, бойле этип, къокъусыны чыкъара. Бундан сонъ къомшулар бир-бирлерини бу лезетли ашларнен сыйлай. Бильгенимиз киби, эвель телефон, интернет киби васталар ёкъ эди. Иште, “къокъу чыкъармакъ” адети Рамазан айы я да диний байрам якъынлашкъаныны бир-бирлерине бильдирмек ичюн бир васта олгъан. Яни, бу адетнинъ биринджи манасы, къомшулар арасында хаберлешмедир. Экинджиден, Ислям динимизде къомшу мунасебетлери айры бир ерни алмакъта. Бу адет исе, къомшулар арасында достане мунасебет къурмагъа ярдым эте.
Къомшулар арасында бу лезетли ашлар пайлашылгъанда, базы инсанлар “олюлернинъ джанына тийсин” деп, айта. Келинъиз, бу адетнинъ тамырларына бакъайыкъ. Хадислерде бильдириле ки, инсан ольген сонъ, онынъ амеллер дефтери тек учь шей ичюн къапанмай. Биринджиден, садакъа иджарие, яни инсаннынъ джемааткъа файда кетирген амеллери ичюн олюмден сонъ да онъа савап кетиреджек. Экинджиден, файдалы бильги ве учюнджиси мумин баласыдыр. Яни, эгер бир бала ана-бабасынынъ адына хайырлы амель япса, меселя, садакъа берсе я да фукъаре инсанны ашатса, о амель ана-бабасына савап кетиреджектир. Демек ки, “олюлернинъ джанына тийсин” деген ибарени “олюлернинъ савабына язылсын” деп, анъламакъ керектир…”
Къырым мусульманлары диний идаресининъ (Муфтият Крыма) “ХИДАЕТ” диний-ичтимаий газетасы.
Макъале муэллифи Айше Дуран.