Qılıç kibi keskin qalem saibi – Cınğız Dagcı
Cınğız Dağcı 1919 senesi Qırımnıñ Ğurzuf şeerine yaqın, Qızıltaş köyünde doğdu. Aqmescitteki Nümüne mektebini bitirgen soñra, o Qırım Pedagogika institutı tarih bölüginde tasilini devam etti (1937 s.). Velâkin, 1939 senesi ekinci cian cenki başlağan soñ, Cınğız Dağcı arbiy hızmetke çağırıla…
1941 senesi, avgust ayı. Cınğız Dağcı bulunğan vzvod nemse ve sovet orduları ateşi arasında qala. O tesadüfen sağ qalğan bir qaç askerler içinde ola ve esir tüşe, nemse kontsentratsion lagerlerinde buluna.
Cenkniñ soñlarında, endi nemse esirinden qurtulğan Cınğız Dağcı, Varşava şeerinde (Polşa) Regina isimli hanım ile tanışa. Olar evleneler ve London şeerine keleler, anda da yerleşeler.
Cınğız Dağcı o ağır künlerde, em çalışa em de icad ile oğraşa.
Müellifniñ “Qış” em de “Qartanay ve eçki” serlevalı ilki şiirleri 1936 senesi dünya yüzüni köre… Ellinci senelerniñ ekinci yarısından başlap ise, biri-biri artından nesir janrında eserleri neşir etilip başlay. Cınğız Dağcınıñ “Qorqunç yıllar” (1956), “Yurtunı ğayıp etken adam” (1957), “Olar da insan edi” (1958) kibi ilki romanları ayrı-ayrı eserler olsa da, olar, biri digeriniñ devamı sıfatında epopeya yüküni taşıy demek mümkün. Sebebi, mında pek çoq şahslar (personajlar) iştirak ete ve aynı zamanda sovet imperiyası içerisindeki halqlar başına, bu cümleden qırımlarnıñ başına tüşken müdhiş facianı – facialı bir devirni qavrap ala.
Cınğız Dağcı “O topraqlar bizim edi”, “Dönüş”, “Genç Temuçin”, “Badem dalına asılı qoqlalar”, “Üşügen soqaq”, “Anama mektüpler”, “Menim kibi biri”, “Yoldaşlar”, “Biz bu yolnı beraber keçtik”, “Markus Burton efendiniñ köpegi” kibi bir talay romanlar ile bir sırada acayip şiirler de yarattı. Onıñ nazmiyeti de nesiri kibi esasen doğmuş Qırımğa, onıñ evlâtlarına bağışlana. Müellif “Qırım meni añasıñmı”, “Köy aqşamı”, “Gül”, “Yıldız”, “Beriñiz atamnıñ qılıçın maña” ve diger şiirlerinde Qırımnı ve aynı zamanda qadimiy türk ilini yırlay.
Cınğız Dağcınıñ icadı ile tanış olğanda, oquyıcı tekrar-tekrar şuña eminlik besley ki, ömürniñ – ayatnıñ iç bir müşkül facialı yolları müellifniñ başını egdirip olamadı, belini bükip olamadı. Aksine, kettikçe, o ep pişkinleşti ve qılıç kibi keskin qalemi ile ürriyet aşqında adaletsizlikke qarşı küreşmege azır turdı em de amansız küreşti. Albu ise, asırlar qatlamlarından pişkinleşip kelgen qadimiy ve aynı zamanda daima genç Qırım halqına – qırımlarğa ait tipik bir misaldir, yani iç bir ölçü ile ölçenilmeycek milliy çizgidir…
Cınğız Dağcı 2011 senesi icrette – London şeerinde (Büyükbritaniya) Baqiy dünyağa avuştı. Edipniñ yapqan vesiyeti mücibi, onıñ cesedi doğmuş Qızıltaş köyü (Qırım) qabirstanında defn olundı.
Memba : http://leylaemir.org/lat/literary-gallery/cengiz-dagci/cengiz-dagci.php