KÖKLERİNİ AZERBAYCAN’DA ARAYAN NORVEÇLİ THOR HEYERDAHL VE GOBUSTAN’IN GİZLERİ
Sənan Qılıncarslan Qacar / Azerbaycan
Thor Heyerdahl, Azerbaycan’ı 1981, 1994, 1999 ve 2000 yıllarında olmak üzere dört kez ziyaret etti. Bakü’nün yaklaşık 30 mil batısındaki Gobustan’da bulunan ve MÖ 8 ila 7 bininci yıllara tarihlenen oyma kaya resimleri uzun bir süredir Heyerdahl’ın oldukça ilgisini çekiyordu. O, bu oymalardaki sanatsal tarzın, kendi memleketi Norveç’te bulunan oymalara yakından benzediğinden emin olmuştu. Heyerdahl, resimlerde özellikle gemi tasarımlarını benzer ve gemi tabanını gösteren basit orak biçimli çizgiler şeklinde, güvertedeki dikey çizgileri ise muhtemelen küreklerini kaldırmış mürettebat şeklinde çizilmiş kabul etmişti.
Buna ve basılı başka belgelere dayanan Heyerdahl, Azerbaycan’ın, ileri bir uygarlığın yerleşkesi olduğu önerisini getirdi. O, buradaki yerlilerin bez gibi katlanabilen derilerden yapılmış ve ustalıkla kurulmuş tekneler kullanarak su yolları üzerinden kuzeye doğru günümüz İskandinavya’sına göç ettiklerine inanıyordu. Yolcular, ırmağın yukarı yönünde giderlerken, deriden gemilerini uygun bir biçimde katlayıp yük hayvanlarının aracılığıyla taşıyorlardı.
Heyerdahl 1999’daki Bakü ziyaretinde, Azerbaycan Millî İlimler Akademisinde antik Nordik (kuzey Avrupalı, İskandinav) Kralları hakkında konferans verdi. 13. yüzyıl tarihçisi ve mitoloji araştırmacısı Snorri Sturluson tarafından Ynglinga Saga’da (İngling Destanı) yapılan ve “krallardan biri ve İskandinav ilahı olan Odin’in Aser adlı bir ülkeden halkıyla birlikte Kuzeye geldiğini” anlatan bir simgelenimden söz etti.
Heyerdahl, Sturluson’un hikâyesini kelimesi kelimesine gerçek olarak kabul etmiş ve bir reisin doğudan batıya doğru giderek Saksonya üzerinden kuzeye, Danimarka’daki Funen Adasına göç etmek ve en sonunda İsveç’e yerleşmek için halkına önderlik ettiğine inanmıştı.
Heyerdahl, efsanevî Aser’in yada Aesir’in coğrafik yerinin bugünkü Azerbaycan bölgesiyle, yani “Kafkas Dağlarının ve Karadenizin doğusu” ile eşleştiğini iddia ediyordu. “
Artık, mitoloji hakkında konuşmuyoruz”, demişti Heyerdahl, “ama tarih ve coğrafyanın gerçeklerinden söz ediyoruz. Azerbaycanlılar kendi antik kültürlerinden gurur duymalılar.
Bu, Çin ve Mezopotamya’nınki kadar zengin ve eskidir”.
Çeviri : Gürol Bıçakçı
