Avrupa insan hakları ödülü Sakharov, hapisteki Uygur entelektüeli İlham Tohti’ye verildi

Avrupa Parlamentosu’nun insan hakları ve ifade özgürlüğünü savunanlara verdiği Sakharov Ödülü’nün bu yılki sahibi Çin’de cezaevinde bulunan Uygur entelektüel İham Tohti’ye oldu.

Avrupa Parlamentosu ödülü Tohti’nin aldığını açıklarken Çin yönetimine Uygurlu akademisyeni serbest bırakma çağrısında bulundu.

Parlamento Başkanı David Sassoli, Strasburg’da ödülle ilgili yaptığı konuşmada “Avrupa Parlamentosu Çinli yetkililerden Tohti’nin hemen serbest bırakılmasını istiyor.” dedi.

Sassoli, Tohti’ye çalışmalarından ötürü Avrupa Parlamentosu’nun tam destek olduğunu ifade etti. Parlamento Başkanı, Tohti’nin Çin yönetimi ve Uygurların birbirini daha iyi anlaması yönünde mücadele verdiğinin altını çizdi.

Çin, Pekin’de bir üniversitede ekonomi profesörlüğü yapan İlham Tohti’yi 2014 yılında ayrılıkçı fikirlerinden ötürü müebbet hapis cezasına çarptırmıştı.

İlham Tohti Kimdir ?

İlham Tohti, Pekin’de Minzu Üniversitesi’nde ekonomi profesörlüğü görevindeyken, 2009 yılında yaşanan Ürümçi katliamı sonrası “Uyghur Online” adlı bir site kurarak bölgede yaşananları irdelemeye başlamıştı.

İlham Tohti, aşırıcı (radikal) bir milliyetçi olmadığını ve Uygurlar ile Çinlilerin bir arada yaşaması için gereken ve bizzat Çin’in anayasasında bulunan hükümlerin uygulamaya konulması gerektiğini ifade ediyordu.

Urumçi katliamı sonrası sömürge valisi Bekri’yi suçlayan makalesinin ardından kendisinden haber alınamadı.

8 Temmuz tarihinde Özgür Asya Radyosu, Tohti’nin tutuklandığını bildirdi.

Daha sonrasında Çin’deki Tibetli ve Hong Konglu aktivistlerin girişimi ile uluslarası çapta bir imza kampanyası başlatıldı.

İlham Tohti, 23 Ağustos tarihinde ABD Başkanı Barack Obama’nın girişimleriyle serbest bırakıldı. Ancak serbest bırakılışından sonra kendisinin ve ailesinin Pekin’den çıkışına izin verilmedi.

Tohti, Ocak 2014’te ise yeniden tutuklandı. Annesi ile beraber evinde gözaltına alınan Tohti, Doğu Türkistan’daki bir hapishaneye nakledildi. 23 Eylül’de ise mahkeme tarafından bölücülük suçlamaları ile ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Uluslararası Af Örgütü, Tohti’nin avukatlarının delillere ulaşımının engellendiğini, altı ay boyunca avukatların Tohti ile görüşmesine izin verilmediğini, bu şekilde yapılan yargılamanın hukuku katletmekten öteye geçmediğini kaydetti.

İlham Tohti hapiste bulunduğu bu süre içerisinde birçok insan hakları kuruluşu tarafından ödüllere layık görüldü veya aday gösterildi.

Tohti ayrıca, PEN, Weimar, Liberal International ve Martin Ennals gibi uluslararası insan hakları kuruluşları tarafından ödüle layık görüldü.

Andrei Sakharov kimdir

Sovyetler Birliği’nin en ünlü politik muhalifi olan fizikçi Andrei Sakharov, 1921’de Moskova’da doğdu.

Hidrojen bombasını geliştiren ekibin başı olan Sakharov, 1957’de nükleer patlamalardan kaynaklanan radyoaktif serpintilerin yarattığı sorunlar konusundaki sorumluluğunu sorgulamaya başladı. 1961’de Sovyetler Birliği’nin nükleer silah denemelerine devam etmesini Kruşçev nezdinde protesto etti. Sakharov, uyarılara rağmen protestolarını sürdürünce çalışmalardan el çektirildi ve izole edildi. Çalışmaları nedeniyle 1975’de “insanlık vicdanının sözcüsü” olarak nitelendirilerek Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Ancak Sovyetler Birliği yönetimi ödülü almak için Oslo’ya gitmesine izin vermedi. Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgal etmesini eleştirdği için 1980’de Gorki’ye sürgüne gönderilen Sakharov, ülkede yapılan adaletsizliklere dükkat çekmek için dört kez açlık grevi eylemi yaptı. 1986’da Gorbaçov tarafından sürgün cezası kaldırılarak serbest bırakılan Sakharov 1989’da Moskova’da öldü. Avrupa Parlamentosu 1988’den bu yana Andrei Sakharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü vermektedir.