Türk “Ulus”unun matəm xəbəri və yaxud iyiliği ve iyilik yapmağı seven bir Türk haqqında söz içində söz

İlk nömrəsi 25.01.1879-cu ildə Tiflisdə türk dilində nəşr olunan “Ziya” qəzetinin əsas yazarı redaktorun – Səid Ünsizadənin ortancıl qardaşı Cəlal bəy Ünsidzadə idi. 1883-cü il yanvarın 31-də Ünsizadə qardaşları  mətbuat vasitəsil rus müasəmanlarını yuxudan oyatmaq üçün  daha bir mətbu orqanın-“Kəşkül” adlı jurnalın nəşrinə başlayırlar.

“Kəşkül”   – hökumət dairələrində ayrıca mətbu orqan kimi tanıdılsa da, əslində bu, Ünsizadə qardaşlarının birgə layihəsi idi.

1883-cü ilin fevral ayından Cəlal Ünsizadə “Ziya”dan ayrılaraq, müstəqil fəaliyyətə başlayır.

“Kəşkül” 1891-ci ilin oktyabr ayınadək Tiflisdə nəşr olunur.

Sonralar Ünsizadə qardaşları İstanbula köçür,burada geniş maarifçilik fəaliyyətlərini davam etdirirlər.

Cəlal Ünsizadə 1933-cü il fevral ayınınn  ortalarında Ankarada vəfat edir. Türkiyənin “Ulus” qəzeti onun ölüm xəbərini iki nömrəsidə türkdilli oxuculara ünvanlayır.

.Mənfəətdən xali olmadığı üçün həmin matəm xəbərini müasir oxucuların  diqqətinə çatdırırıq.

Ulus, 19.2.1933, s.5.

BİR MATBUAT EMEKTARI MERHUM CELAL ÜNSİ BEY

Geçen gün vefat haberini yazdığımız merhum Celal Ünsi Bey aslı itibariyle Azerbaycanlı idi. Azerbaycan’da İslam medreselerinde ulumi-şarkiye tahsilini ikmalden sonra bir müddet Rus mekteplerinden birinde Rusça tahsil etmiştir. Tahsilini bitirdikten sonra 1877 senesinde biraderi ve Şirvan’da Şamahi kadısı Sait Beyle beraber Tiflis şehrinde bir matbaa tesis ederek Ziyai-Kafkasya isimli bir Türkçe gazete neşrine başlamıştır. Ziyai-Kafkasya Rusya’da Azerbaycan’ın Türk lisanında çıkan gazetelerin ikincisi olmuştur (ondan önceki ilk Türkçe gazete olarak Melikzade Hasan Beyin Ekinci gazetesi çıkmıştır). Kafkasya Türklerini dünya ahvalinden haberdar etmeğe çalışan Ziyai Kafkasya gazetesinden başka bu gazetenin tesisinden on sene sonra Sait Beyle Celal Bey Keşkül isimli bir de mecmua çıkarmışlardır.
Bu mecmua da beş sene kadar devam etmiştir. Keşkülde Osmanlı, Azeri, Nogay ve Özbek lehçeleri gibi muhtelif Türk lehçelerinde yazılmış makaleler üslupları değiştirilmeksizin olduğu gibi basılırdı. Ziyai-Kafkasya ve Keşkül gazete ve mecmualarının gayelerinden biri Azeri lehçesini Osmanlı lehçesine yaklaştırmak olmuştur. Türk lehçelerini yaklaştırmağa çalıştıkları için Ünsi biraderler Çar hükümeti tarafından takibata maruz kalmışlardır. Bu takibat neticesinde nihayet Rusya’yı terke mecbur olmuşlardır. 1299’larda iki birader Türkiye’ye hicret etmişlerdir.
Türkiye’ye geldikten sonra
Sait Beye Babı-Meşihat’te vazife verilmiştir.
Merhum Celal Bey de Arabi ve Farisi lisanları mütercimi sıfatiyle Hariciye Nezareti tercüme kaleminde yerleşmiştir.
Celal Bey bu vazifeyi üç sene evvel vaki olan tekaüde çekilmesine kadar ifa etmiştir.
Celal Bey bir zaman İran’da Sine şehbenderliğine tayin edilmiş ise de muhtelif sebepler yüzünden mahalli memuriyete gidememiştir.
Celal Bey şark lisanları ve edebiyatından başka Rus lisanına vakıf idi. 
Merhum resmi vazifesinden kalan vaktini şiir yazmağa hasreden münzevi, çok mütevazı, feylesof tabiatlı bir zat idi.
Şayanı-hürmet vasıflarından biri etrafındaki sefil, mahrum kimsesiz insanlara yardım etmek hususundaki ihtimamı idi.
Öksüzlere, muhtaçlara, hamisizlere yardım etmek için vaktini, varsa parasını hiçbir zaman esirgememiştir.
Celal Bey hakiki manasıyla iyiliği ve iyilik yapmağı seven bir
Türktü.
Vefatı günlerinde hem iyi bir insan, hem eski bir Türkçü, hem emektar bir matbuat hadimi olan Celal Beyin ismini yadederiz.

Nazim Nəsrəddinov,

Azərbaycan Respublikasının  əməkdar müəllimi,türkoloq

Bakı,

14.06.2019