EDEP VE TERBİYE AQQINDA – QIRIMTATAR ATALAR SÖZÜ

Edepsiz yigit – yügensiz at.
Edep bazarda satılmaz.
Quş yuvada körgenini küter.
Balanı tapmaq bir kere küç,
Terbiye etmek biñ kere küç.
Balanı beşikte ögret.
Başsız evde babası turıp, balası söylenir.
Ana-babaña söz qaytarma.
Anañ-babañ sağ ekende ürmet et,
Ölgenden soñ – ziyaret et.
Kişige ürmet etseñ, ürmet körersiñ.
Öz anasına ürmet etken, başqasına horlamaz.
Öz anasına ürmet etmegenden ürmet bekleme.
Sayğığa sayğınen cevap ber.
Qartlarğa – sayğı, yaşlarğa – sevgi.
Güzelligiñ – özüñe,
Zenignligiñ de – özüñe,
Tabiatıñ – halqqa.
Aytmağa utanmağan, yapmağa da utanmaz.
Ana sütünen kirmegen,
Tana sırtınen kirmez.
Ana-babağa ne yapsañ, aldıña şu kelir.
Balañnı bozacaq olsañ, künde maqta.
Babasını sıylamağannı balası sıylamaz.
Ana-babasına eyilik köstermegen, özü de eyilik körmez.
Qapı açıq olsa da, sorap kir.
Qapıdan kirip, pencereden çıqmazlar.
Asıl quşnıñ balası
Aldına qoymay aş yemez.
Balanı tapmaq üner degil, baqmaq üner.
Balanı erkeleseñ, başıña miner.
Balamnı ağlatmayım deseñ, özüñ ağlarsıñ.
Ana-babasını horlağan özü horlanır.
Aşap toymağan, yalap toymaz.
Arsıznıñ betine tükürgenler de – yağmur yağa degen.
Qadir bilmezniñ qadri yoq,
Yaman külküniñ soñu – ağlavdır.
Eñ hayırlı miras – edeptir.
Qabalıqnı nezaket yeñer.
Qapı olğanda pencereden kirmezler.
Ürmet elâl emeknen qazanılır.
Ağzını yapsañ, burnu söylenir.
Ar etken – kâr etmez.
Sayğı ve sevgi eki yaqtan.
Sayğı istegen çoq söylenmez.
Özüñden büyükke ürmet et,
Özüñden büyükke yol ber.
Kestane qabuğından çıqqan da, qabuğını begenmegen.
İnsannıñ ürmeti öz elinde.
İt de olsa, ırızı bar.
Babañdayın kişige til uzatma.
Birevniñ evine baqma,
Vaqıtsız qapısını qaqma.
Anasına ürgen it, börü ağzına tüşer.
Büyükke ürmet et,
Kiçikke şefqat et.
Büyükniñ sözüni tutmasañ,
Büyük yolğa çıqmazsıñ.
Anañ-babañ ögüt berip añlatır,
Yaşayış ise, sırtıña tepip añlatır.
Aşağan çanağıña tükürme.
Ana-babağa ürmet etseñ,
Özüñ ürmet körersiñ.
Adam olsañ, ana-babañnı qararsıñ,
Ayvan olsañ, olarnı talarsıñ.
Bir atnı eşek yanına bağlasañ,
Qırq künden soñ eşek qılığına keçer.
Arsızğa hırsız yoldaştır.
Aqıllı edepni edepsizden ögrenir.
Sıra bilseñ, sıradan qalmazsıñ.
Balalıqtan terbiye alğan, büyügen soñ rezil olmaz.
Emanetke hiyanetlik olmaz.
Tayaqnen bala terbiyelenmez.
Til uzatılğan yerge el uzatılmaz.

Toplağan ve tertip etken
Riza FAZIL